Ý thức | Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin

a) Nguồn gốc của ý thức

Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, ý thức vừa có nguồn gốc tự nhiên vừa có nguồn gốc xã hội.

Nguồn gốc tự nhiên của ý thức

Có nhiều yếu tố cấu thành nguồn gốc tự nhiên của ý thức, trong đó hai yếu tố cơ bản nhất là bộ não con người và mối quan hệ giữa con người với thế giới khách quan sinh ra hiện tượng phản ánh năng động. ,sáng tạo.

Giới thiệu về bộ não con người: Ý thức là thuộc tính và là chức năng của hoạt động sinh lý thần kinh của não bộ đối với một dạng vật chất có tổ chức cao được gọi là bộ não con người. Bộ não càng hoàn thiện bao nhiêu thì hoạt động sinh lý thần kinh của não càng hiệu quả bấy nhiêu, ý thức con người càng phong phú, sâu sắc bấy nhiêu. Điều này giải thích tại sao sự tiến hóa của con người cũng là một quá trình phát triển khả năng nhận thức và tư duy, và tại sao khi sinh lý thần kinh của con người không bình thường thì đời sống tinh thần của con người bị xáo trộn. Thường do tổn thương não.

Tạo nên quá trình phản ánh năng động, sáng tạo về mối quan hệ giữa con người với thế giới khách quan: mối quan hệ giữa con người với thế giới khách quan là mối quan hệ tất yếu từ khi con người xuất hiện. Trong mối quan hệ này, thế giới khách quan được phản ánh thông qua hoạt động của các giác quan tác động vào bộ não con người, hình thành nên ý thức.

Phản ánh là sự tái tạo các đặc tính của một dạng vật chất này sang một dạng vật chất khác trong quá trình tương tác giữa chúng.

Xem Thêm : học thầy không tày học bạn nghĩa là gì

Phản ánh là thuộc tính của mọi dạng vật chất, nhưng phản xạ có nhiều hình thức và cấp độ: phản xạ vật lý, hóa học; phản xạ sinh học; phản xạ tâm lý và phản xạ năng động, sáng tạo. Những dạng này tương ứng với sự tiến hóa của các dạng của bản chất vật chất.

Phản xạ vật lý, hóa học là hình thức thấp nhất của phản xạ, là đặc trưng của vật chất vô tri. Phản xạ vật lý, hóa học biểu hiện bằng các biến đổi cơ, lý, hóa (biến đổi cấu trúc, vị trí, tính chất lý, hóa thông qua quá trình kết hợp và phân ly vật chất) khi có sự tương tác giữa các dạng vật chất vô tri khác nhau. Hình thức phản ánh này là thụ động và không hướng tới sự lựa chọn của người tiếp nhận.

Phản xạ sinh học là một hình thức phản ánh cao hơn, đặc trưng cho thế giới tự nhiên sống động. Tương ứng với quá trình phát triển của thế giới sinh vật, phản xạ sinh học được thể hiện qua kích thích, cảm ứng và phản xạ. Tính dễ bị kích thích là phản ứng của động vật và thực vật bậc thấp bằng cách thay đổi hướng sinh trưởng, phát triển, thay đổi màu sắc và thay đổi cấu trúc. Khi bị tác động bởi môi trường sống. Cảm giác là động vật có hệ thần kinh, khi môi trường bên ngoài tác động vào cơ thể sinh vật sẽ phản ứng lại trên cơ sở điều khiển của hệ thần kinh thông qua cơ chế phản xạ không điều kiện và sinh ra khả năng cảm giác.

Phản xạ tâm lý là động vật có hệ thần kinh trung ương, hoạt động dựa trên sự điều khiển của hệ thần kinh thông qua cơ chế phản xạ có điều kiện.

Phản ánh năng động và sáng tạo là hình thức phản ánh cao nhất trong tất cả các hình thức phản ánh và nó chỉ có thể có ở dạng vật chất phát triển cao nhất và có tổ chức cao nhất là bộ não người. Khi thế giới khách quan tác động vào các giác quan của con người, nó sẽ phản ứng lại một cách năng động và sáng tạo thông qua quá trình sinh lý thần kinh của bộ não con người. Nó phản ánh việc chủ động lựa chọn thông tin, xử lý thông tin để tạo ra thông tin mới và tìm kiếm ý nghĩa trong đó. Sự phản ánh năng động, sáng tạo này được gọi là ý thức.

– Nguồn gốc xã hội của ý thức

Có nhiều yếu tố cấu thành nguồn gốc của xã hội có ý thức, trong đó lao động và ngôn ngữ là cơ bản và trực tiếp nhất.

Lao động là quá trình con người tác động vào tự nhiên để tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu tồn tại và phát triển của mình. Lao động cũng là một quá trình, không những làm biến đổi cấu trúc của cơ thể con người mà còn làm cho tự nhiên bộc lộ bản chất, cấu tạo và các quy luật vận động của nó. Hiện tượng mà con người có thể quan sát được. Các hiện tượng đó thông qua hoạt động của các giác quan tác động vào bộ óc con người, đồng thời thông qua hoạt động của bộ não con người mà đặc biệt là sự hình thành và phát triển tri thức về thế giới khách quan và ý thức chung.

Xem Thêm : 7 cách khởi động vào Windows RE để xử lý sự cố khởi động

Ngôn ngữ là một hệ thống tín hiệu vật lý chứa thông tin về nội dung có ý thức. Không có ngôn ngữ thì ý thức không thể tồn tại và biểu hiện.

Sự ra đời của ngôn ngữ liên quan đến lao động. Lao động vốn có tính xã hội. Mối quan hệ giữa các thành viên nảy sinh trong quá trình làm việc và họ cần có cách giao tiếp, trao đổi ý kiến. Nhu cầu này khiến ngôn ngữ nảy sinh và phát triển chính xác trong quá trình làm việc. Với ngôn ngữ, con người không chỉ giao tiếp, trao đổi mà còn truyền từ đời này sang đời khác, tổng kết, đúc kết thực tiễn, truyền kinh nghiệm, truyền tư tưởng.

Từ đó có thể thấy nguồn gốc cơ bản, trực tiếp và quan trọng nhất quyết định sự xuất hiện và phát triển của ý thức là lao động. Sau lao động, đồng thời với lao động là ngôn ngữ, đây là hai tác nhân kích thích chủ yếu tác động đến bộ não của loài vượn, gây ra sự chuyển hóa dần dần bộ não thành bộ não người, và sự chuyển hóa dần dần bộ óc con vật thành ý thức.

b) Bản chất và cấu trúc của ý thức

– Bản chất của ý thức

Ý thức là sự phản ánh năng động, sáng tạo thế giới khách quan vào bộ não con người, là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.

Tính năng động, sáng tạo của phản ánh thể hiện ở khả năng hoạt động tâm sinh lý của con người trong việc tiếp nhận thông tin, lựa chọn thông tin, xử lý thông tin, lưu trữ thông tin, có khả năng tạo ra thông tin mới, phát hiện thông tin mới trên cơ sở thông tin đã có . Ý nghĩa của thông tin nhận được. Tính năng động và sáng tạo của phản ánh còn được thấy ở cách con người tạo ra các ý tưởng, giả thuyết, huyền thoại, v.v. Trong đời sống tinh thần, nó có thể tổng kết thế giới tự nhiên và các quy luật khách quan, xác lập các mô hình tư duy và tri thức trong hoạt động của con người.

Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Nó thể hiện ở chỗ: Ý thức là hình ảnh của thế giới khách quan, bị thế giới khách quan hạn chế về nội dung và hình thức biểu hiện chứ không còn là thế giới khách quan ban đầu. Ý thức (tư tưởng, tình cảm, ham muốn, kinh nghiệm, tri thức, nhu cầu, v.v.) Ý thức, theo Mác, “chẳng qua là vật chất được chuyển vào bộ óc con người và biến đổi ở đó”.